Partyzanci „Zenona” uratowali amerykańskich lotników

Wieniec od delegacji SIMP. Od lewej: gen. Ryszard Dębski – prezes Towarzystwa Techniki Lotniczej przy SIMP i przewodniczący Komisji ds. Współpracy z Wojskiem przy zarządzie głównym SIMP, inż. Henryk Zawistowski – prezes Oddziału Bialskopodlaskiego Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich. Z wieńcem dyrektor bialskiego biura SIMP inż. Tadeusz Kochanowski

Monument upamiętniający zestrzelenie samolotu, którego siedmioma członkami załogi zaopiekowali się żołnierze oddziału partyzanckiego „Zenona” jest wyrazem hołdu dla 41 802 lotników amerykańskich, którzy w latach drugiej wojny światowej zginęli, wykonując zadania bojowe w Europie. Inicjatywa objęcia pomnika opieką przez młodzież ZSZ nr 2 zrodziła się w środowisku Sekcji Lotniczej bialskopodlaskiego oddziału Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich.

Bezpośrednio zadanie to zostanie powierzone działającej w szkole Młodzieżowej Sekcji Lotnictwa SIMP. Dotychczas pomnikiem zajmowało się gimnazjum w Sworach. Ponieważ zakończyło swój żywot, pojawiła się potrzeba nowego opiekuna. Akt przekazania podpisali wójt gminy Wiesław Panasiuk oraz dyrektor ZSZ nr 2 Ryszard Dołęga.

W ramach akcji "Frantic"

21 czerwca 1944 r. w pobliżu wsi Woroniec w gm. Biała Podlaska, w powiecie bialskim, runął na ziemię, opuszczony już na szczęście przez załogę, płonący zestrzelony przez Messerschmitta Me-109 amerykański samolot B-17 G, nazywany „latającą fortecą”. Ten lot bombowca B-17 odbywał się w ramach akcji pod kryptonimem „Frantic”, polegającej na wahadłowym wykonywaniu zadań bojowych przez duże formacje bombowców. Samoloty startowały w Anglii, bombardowały cele w Niemczech i lądowały na terytorium ZSRR, na węźle lotniskowym w rejonie Połtawy, we wschodniej Ukrainie.

Tamtego czerwcowego dnia 1944 r. amerykańskie bombowce w liczbie 114 maszyn, wśród których był interesujący nas samolot, zbombardowały rafinerię benzyny syntetycznej w Ruhland, na północ od Drezna. Kiedy ta powietrzna armada, po wykonaniu zadania, podążała na wschód, w rejonie Międzyrzeca Podlaskiego została namierzona przez niemieckie myśliwce startujące z lotnisk polowych w Krzewicy i Halasach. Samolot, o którym mowa, został trafiony przez Me-109 w lewy silnik i kadłub. Wybuchł zbiornik paliwa, maszyna płonęła i gwałtownie traciła wysokość.

Wszystkich dziesięciu członków załogi uratowało się, wykonując skok ze spadochronem. Trzech z nich trafiło w ręce Niemców. Pozostałych siedmiu uniknęło niewoli. Przejął i zaopiekował się nimi oddział partyzancki „Zenona” z 34 pułku Piechoty Armii Krajowej, dowodzony przez majora Stefana Wyrzykowskiego. Kiedy front wschodni przekroczył już teren Podlasia, amerykańscy lotnicy 28 lipca 1944 r. zostali przekazani Rosjanom i potem powrócili do swej jednostki, jeszcze w Anglii.

BTO in ETO

Zestrzelony B-17 G nosił indywidualną nazwę „Big Time Operators in the European Theater of Operations” (BTO in ETO). Jego załogę stanowili przechwyceni przez partyzantów z oddziału „Zenona”: por. Louis R. Hernandez – pilot, ppor. Thomas J. Madden – drugi pilot, ppor. Alfred R. Lea – nawigator, ppor. Joseph C. Baker – bombardier, sierż. Anthony Hutchinson – technik pokładowy, sierż. Herschell Wise - strzelec boczny oraz sierż. Robert Gilbert - strzelec boczny, a także sierż. William Cabaniss - strzelec okrągłej wieżyczki, sierż. Jack P. White – radiooperator i sierż. Arnold G. Shumate – tylny strzelec, którzy trafili w ręce Niemców. Ich nazwiska i funkcje są wymienione na stateczniku pionowym pomnika.

Cały artykuł dostępny w papierowym i cyfrowym wydaniu tygodnika "Podlasiak" nr 26 od 25 czerwca.

Akt przekazania podpisany. Od prawej: prezes Stowarzyszenia Rodzin Żołnierzy „Zenona” Elżbieta Łacic-Szozda, kier. bialskopodlaskiej Delegatury Kuratorium Oświaty w Lublinie Małgorzata Kiec, wicewojewoda lubelski Robert Gmitruczuk, wójt gminy Biała Podlaska Wiesław Panasiuk i dyrektor Zespołu Szkół Zawodowych nr 2 im. Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury w Białej Podlaskiej Ryszard Dołęga

Jerzy Trudzik