W Jabłecznej rozpoczęła się konferencja naukowa Wielkie Powroty

fot. Monika Pawluk

GMINA SŁAWATYCZE W Monasterze św. Onufrego w Jabłecznej zainaugurowano dzisiaj Międzynarodową Konferencję Naukową. Przez trzy dni, do niedzieli 17 października uczestnicy wygłoszą referaty oraz będą dyskutować o dziełach sztuki, zbiorach bibliotecznych, archiwaliach i świętościach polskiego prawosławia utraconych i wywiezionych w czasie dwóch wojen światowych.

Konferencja naukowa zorganizowana przez klasztor św. Onufrego w Jabłecznej odbywa się pod hasłem „Wielkie powroty. O dziełach sztuki, zbiorach bibliotecznych, archiwaliach i świętościach polskiego prawosławia utraconych i wywiezionych w czasie I i II wojen światowych. Stanowi zwrot ku prawosławnej spuściźnie, jako nieodłącznego elementu polskiej kultury, który na przestrzeni stuleci tworzył niepowtarzalną specyfikę kulturową dawnej Rzeczypospolitej.

Nieprzypadkowy jest termin, w którym została zorganizowana konferencja. W tym roku przypada bowiem sto lat od podpisania Traktatu ryskiego, na mocy którego sowiecka Rosja miała między innymi zwrócić utracone polskie zbiory biblioteczne i archiwalne. Niestety traktat nie obejmował cennych zabytków polskiego prawosławia, które zostały wywiezione w 1915 r. w głąb Imperium Rosyjskiego w ramach tzw. Bieżeństwa ( z ros. uchodźstwo), czyli przymusowej akcji przesiedlenia ludności głównie wyznania prawosławnego, z zachodnich guberni Imperium Rosyjskiego w głąb Rosji, po przerwaniu linii frontu przez wojska niemieckie. – Bezcenne zabytki, czczone ikony, dzieła sztuki, zbiory bibliotek klasztornych i archiwa cerkiewne w większości przypadków stały się ofiarą bolszewickiego wandalizmu. Bez tych utraconych zabytków trudno sobie uświadomić prawdziwy prawosławny obraz dziedzictwa naszej ojczyzny. Wiele z nich znajduje się w muzeach, bibliotekach, archiwach, ale też zbiorach prywatnych poza granicami kraju, w Rosji, Białorusi, Litwie i Ukrainie – mówi o. archimandryta Piotr Dawidziuk, przeor klasztoru św. Onufrego w Jabłecznej.

Nad Bug zjechało znakomite grono międzynarodowych naukowców z Wilna, Moskwy, Petersburga, Mińska, Lwowa, Ostrawy oraz wielu wybitnych polskich badaczy zajmujących się tradycją Kościoła wschodniego. Przez trzy dni historycy sztuki, slawiści, teologowie, historycy i muzealnicy będą nakreślać losy prawosławnego dziedzictwa odnosząc się do utraconych i wywiezionych zabytków. Jak podkreślają organizatorzy konferencja jest próbą dotknięcia wielkiej tradycji Kościoła wschodniego, zrozumienia jego historii, specyfiki oraz niepowtarzalnych syntez, które się dokonały w jego kulturze na terytorium Polski. Ma inspirować do przekraczania barier i wyznaniowego dialogu.

Sesje, podczas których wygłoszonych zostanie ponad trzydzieści referatów poświęcone będą: cudownym i czczonym ikonom, tradycji rękopiśmienniczej, muzealnictwu i ochronie zabytków. Szczególne miejsce zajmie kwestia prawosławnego dorobku regionu lubelskiego i ziemi chełmskiej. Mowa będzie o zabytkach, które cudem przetrwały lub wróciły na swoje miejsce, jak np. dwie przeszło pięćsetletnie ikony klasztoru: jabłeczyńska ikona św. Onufrego i jabłeczyńska ikona Matki Bożej. Rozważania badaczy dotyczyć będą również najcenniejszych zabytków, które zostały wywiezione z kraju.

– Ikona w muzeum jest wyobcowana z naturalnej dla siebie przestrzeni liturgicznej. Powinna wrócić do sfery sacrum. Może kiedyś będzie prowadzony dialog międzynarodowy, żeby te świętości, które należą do Kościoła prawosławnego w Polsce wróciły do swojego naturalnego miejsca. W przypadku klasztoru w Jabłecznej konkretnie wiadomo o dwóch takich ikonach, które dzisiaj są w Państwowym Muzeum w Kijowie. Zależy nam na uporządkowaniu wiedzy na temat tych zabytków i jeśli coś rzeczywiście jest od nas, to żeby nie było błędnie podpisane. Na przykład te dwie ikony nie były podpisane: Wołyń XVI wiek, tylko: klasztor św. Onufrego w Jabłecznej – wyjaśnia o. Dawidziuk.

Konferencja została zorganizowana dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu „Dyplomacja publiczna 2021” i we współpracy ze Starostwem Powiatowym w Białej Podlaskiej. Wydarzenie jest zamknięte dla osób z zewnątrz, ponieważ monaster znajduje się w obszarze objętym stanem wyjątkowym. Wbrew tym trudnościom organizatorom zależało, aby odbyła się jednak w Jabłecznej i tak też się stało.

W piątek (15 października) w Starostwie Powiatowym w Białej Podlaskiej odbyła się konferencja prasowa, w której uczestniczyli o. Piotr Dawidziuk, Witali Michalczuk, koordynator konferencji, starosta bialski Mariusz Filipiuk oraz wiceprzewodniczący Rady Powiatu Bialskiego Daniel Dragan, podczas której omówiono, co przez te trzy dni będzie działo się w Jabłecznej. – Konferencja naukowa jest najlepszym dowodem na to, że powiat bialski bardzo chętnie angażuje się we wszelkie działania, które podejmują nasi partnerzy. Ojciec Piotr Dawidziuk miał bardzo ciekawy pomysł na zorganizowanie takiego wydarzenia, dlatego zostało to dofinansowane z Ministerstwa Spraw Zagranicznych z czego jesteśmy bardzo dumni. Wniosek składaliśmy na początku roku i nikt wtedy nie wiedział, że wyniknie taka trudna sytuacja związana ze stanem wyjątkowym. Temat Bieżeństwa też dotyczy uchodźców i wtedy nie sądziliśmy, że w takim momencie będzie to aż tak aktualne – stwierdza Dragan.

W planach jest organizacja kolejnych konferencji naukowych. – Pragniemy, aby klasztor św. Onufrego w Jabłecznej stał się miejscem nie tylko modlitwy, ale również twórczego namysłu i badań nad prawosławną tradycją naszej ojczyzny. Był przestrzenią naukowego dialogu dla rzeszy międzynarodowych badaczy. Klasztor jabłeczyński widzi w tym jedno ze swoich powołań, gdyż jest on jedynym w Polsce prawosławnym klasztorem, nieprzerwanie istniejącym od końca XV wieku, który nigdy w swojej historii nie zmieniał swojej przynależności wyznaniowej, trwając przy prawosławiu. Jest ostoją rodzimego prawosławia Rzeczypospolitej, który zaznaczał niepowtarzalną kulturową specyfikę państwa obojga narodów. Bez prawosławnego dziedzictwa i wielkiej sztuki plastycznej i muzycznej, spuścizny literackiej nie można sobie wyobrazić Rzeczypospolitej, a każda próba jej pominięcia staje się zaburzeniem sensu tego fenomenu kulturowego, którym była przedrozbiorowa Polska – dodaje o. Dawidziuk.

Wystąpienia prelegentów zostaną nagrane i niebawem pojawią się na kanale Youtube.pl. Wydany zostanie także tom pokonferencyjny, w którym opublikowane będą wszystkie referaty, które zostaną wygłoszone podczas konferencji.

Więcej na ten temat wkrótce w papierowym i cyfrowym wydaniu „Podlasianina” na eprasa.pl

Monika Pawluk