Zrozumieć otyłość: Czy wiesz, że w Polsce choruje na nią około 9 milionów osób, czyli już co czwarty Polak?

Środowisko medyczne i pacjenckie podkreślają potrzebę wczesnego rozpoznania, badań przesiewowych i skutecznego zarządzania chorobą, opartego na dowodach naukowych. Rosnące wskaźniki dotyczące choroby otyłościowej w Polsce wymagają nowego podejścia, większej świadomości i uznania otyłości za chorobę przewlekłą.

Firma Lilly rozpoczęła kampanię edukacyjną na temat tej choroby w Polsce: „Zdrowie zaczyna się od zrozumienia. Zrozumieć otyłość”. Nowa kampania ma na celu zwalczanie stygmatyzacji i motywowanie pacjentów do walki o swoje zdrowie.

W Polsce na otyłość choruje około 9 milionów osób, czyli już co czwarty Polak[i]. Mimo tak dużej skali tego schorzenia, wciąż brakuje świadomości, że otyłość jest chorobą, a nie defektem kosmetycznym[ii]. Niesie ze sobą ryzyko wystąpienia ponad 200 powikłań[iii] i stanowi poważne wyzwanie finansowe dla polskiego systemu opieki zdrowotnej¹. Roczne bezpośrednie i pośrednie wydatki Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), związane z leczeniem otyłości, szacuje się na około 36 miliardów złotych¹. Otyłość powoduje także wiele ograniczeń w życiu pacjentów – wpływa na ich wybory i decyzje związane z edukacją, pracą zawodową czy założeniem rodziny, a także na relacje społeczne.

Otyłość jest chorobą przewlekłą bez tendencji do samoistnego ustępowania i ze skłonnością do nawrotów. U jej podstaw leżą zaburzenia równowagi neurohormonalnej, które prowadzą do dodatniego bilansu energetycznego, co przekłada się na nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej. Od ponad 25 lat otyłość uznawana jest przez Światową Organizację Zdrowia za chorobę, która wymaga kompleksowego leczenia[iv]. Dlaczego więc osoby chorując na otyłość wciąż spotykają się z tak dużym niezrozumieniem i dyskryminacją ze strony społeczeństwa?

Dlaczego ciało chorego stawia opór?

Często nawet najnowsze wyniki badań naukowych nie są w stanie przebić się do świadomości społeczeństwa. Wciąż bardzo zakorzenione jest przeświadczenie, że „wystarczy tyle nie jeść i więcej się ruszać”, a problem otyłości sam się rozwiąże. Nic bardziej mylnego. Otyłość nie ustępuje samoistnie.

– Za trudności w redukcji, a następnie utrzymaniu zmniejszonej masy ciała odpowiadają czynniki i mechanizmy, na które osoby chorujące na otyłość nie mają wpływu. Organizm może opierać się zmianom. Zaczyna spalać mniej kalorii, pojawia się zmniejszone uczucie sytości po jedzeniu i zwiększone uczucie głodu między posiłkami. Wynika to z faktu, że głód i sytość kontrolowane są przez neuroprzekaźniki – substancje chemiczne krążące w mózgu, pozostające poza kontrolą naszej silnej woli. Wyjaśnia to, dlaczego tak wiele osób, pomimo wprowadzenia w życie zdrowych nawyków, ma trudności z osiągnięciem i utrzymaniem docelowej masy ciała – mówi prof. Lucyna Ostrowska, prezes Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości.

Rosnący problem

Na przestrzeni 20 lat Polska zanotowała wzrost średniego poziomu wskaźnika BMI z 25,5 kg/m2 do ponad 27,3 kg/m2[v]. Co więcej, według prognoz, w 2035 roku z otyłością będzie zmagało się nawet 33 proc Polaków[vi]. Niestety u większości pacjentów sama modyfikacja stylu życia jest niewystarczająca do osiągnięcia trwałych rezultatów, dlatego kluczowe jest kompleksowe podejście do leczenia choroby otyłościowej. Składa się na nie: pogłębiona diagnostyka przyczyn rozwoju schorzenia, określenie rodzaju powikłań i stopnia ich zaawansowania, a następnie opracowanie z chorym indywidualnego planu leczenia oraz jego realizacja.

Jak czytamy w raporcie „Choroba otyłościowa – wyzwania społeczne, kliniczne i ekonomiczne”, leczenie choroby otyłościowej opiera się na czterech równoważnych filarach i powinniśmy chorym zapewnić takie leczenie (medyczna terapia żywieniowa, zwiększona, indywidualnie dopasowana aktywność ruchowa, terapia behawioralna, pomagająca w zmianie stylu życia i farmakoterapia/chirurgia bariatryczna) – wyjaśniają autorzy raportu (skrócony raport zobacz tutaj).

Zrozumieć. Rozpoznać. Zapobiegać i leczyć

Aby chorzy zgłaszali się po pomoc do specjalistów, niezbędne jest zwiększenie ogólnej świadomości społeczeństwa o tym, że otyłość jest chorobą, którą dzięki szerokiemu wachlarzowi terapii, można z powodzeniem leczyć. Bez zrozumienia istoty tego schorzenia i jego konsekwencji, nie zdołamy zmienić przerażających statystyk, a co najważniejsze sytuacji samych chorych.

– Skuteczne leczenie choroby otyłościowej wymaga wczesnej diagnozy. Aby ta diagnoza miała miejsce, potrzebna jest świadomość i zrozumienie, że otyłość to groźna, przewlekła choroba, która samoistnie nie ustępuje, która ma tendencję do nawrotów. Niestety, badania pokazują, że ponad 80 proc. mieszkańców naszego kraju postrzega otyłość w kategoriach problemu kosmetycznego, wyboru pacjenta czy świadomej decyzji zaniedbania, a nie choroby, z którą należy zwrócić się do lekarza – mówi prof. Paweł Bogdański, kierownik Katedry Leczenia Otyłości, Zaburzeń Metabolicznych oraz Dietetyki Klinicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

Podczas konferencji eksperci jednogłośnie stwierdzili, iż osoby z otyłością zasługują na wczesną diagnostykę, badania przesiewowe i skuteczne interwencje w celu kontroli masy ciała oparte na dowodach naukowych. Zasługują również na dostęp do kompleksowej opieki, w tym do programów poprawiających styl życia (takich jak prawidłowe żywienie i aktywność fizyczna) oraz do odpowiednich metod terapeutycznych z zakresu farmakoterapii oraz chirurgii bariatrycznej. Aby to osiągnąć, potrzebne są pilne decyzje na szczeblu politycznym, które zapewnią opiekę wielodyscyplinarną i skoncentrowaną na pacjencie. Brak interwencji w leczeniu choroby otyłościowej może prowadzić do znacznych długoterminowych kosztów dla pacjentów i ich rodzin, gospodarki kraju i systemu opieki zdrowotnej.

Zdrowie zaczyna się od zrozumienia. Zrozumieć otyłość

Tak duża potrzeba edukacji społecznej i przełamywania stygmatyzacji była bodźcem do zainicjowania kampanii społecznej „Zdrowie zaczyna się od zrozumienia. Zrozumieć otyłość”. Pomysłodawcą kampanii jest firma Lilly. Patronat nad projektem objęli: Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości oraz FLO – Fundacja na rzecz Leczenia Otyłości.

– W Polsce niestety wciąż brakuje zrozumienia, że otyłość nie jest winą pacjenta, ale groźną chorobą przewlekłą, która powoduje szereg poważnych schorzeń i znacząco zwiększa ryzyko przedwczesnego zgonu. Cieszymy się, że coraz więcej podmiotów i osób aktywnie włącza się w edukację pacjentów, że otyłość można i powinno się leczyć, oraz w zwiększanie świadomości społecznej na temat choroby otyłościowej. Od zrozumienia zaczyna się zdrowie i dzięki zrozumieniu możemy porzucić krzywdzące stereotypy, przestać oceniać i stygmatyzować, a w zamian za to okazać empatię i wsparcie, które są tak potrzebne osobom zmagającym się z chorobą otyłościową – zaznacza Katarzyna Głowińska, prezes Fundacji na rzecz Leczenia Otyłości.

–  W ramach kampanii „Zdrowie zaczyna się od zrozumienia. Zrozumieć otyłość” chcemy budować świadomość Polaków w temacie otyłości. Chcemy głośno mówić o tym, że choroba otyłościowa nie jest powodem do wstydu i że warto sięgać po wsparcie specjalistów. Na stronie internetowej kampanii zamieściliśmy wskazówki dla pacjentów odnośnie żywienia i aktywności fizycznej, ale również kwestionariusz, który pozwoli jeszcze lepiej przygotować się do rozmowy z lekarzem. Pacjenci znajdą tam też historie innych osób, które zmagają się z otyłością. Wszystko po to, by zmotywować ich do walki o swoje zdrowie – mówi Maciej Nowicki, Lead Governmental Affairs w Eli Lilly.

Więcej informacji o kampanii „Zdrowie zaczyna się od zrozumienia. Zrozumieć otyłość” można znaleźć na stronie internetowej: www.zrozumiecotylosc.pl.

*    *    *

O firmie Lilly

Firma Lilly jest przedsiębiorstwem farmaceutycznym, wykorzystującym doniesienia naukowe do ukierunkowania na rozwój nowych terapii, które poprawią życie ludzi na całym świecie. Od prawie 150 lat wprowadzamy pionierskie odkrycia, a obecnie nasze leki pomagają dziesiątkom milionów ludzi. Wykorzystując możliwości biotechnologii, chemii i medycyny genetycznej, nasi naukowcy energicznie pracują nad nowymi odkryciami, aby rozwiązać wiele ważnych problemów zdrowotnych: redefiniując opiekę nad pacjentami z cukrzycą czy chorobą otyłościową, z ograniczeniem ich powikłań, walcząc z chorobą Alzheimera, oferując rozwiązania dla pacjentów z niektórymi zaburzeniami immunologicznymi oraz przekształcając najtrudniejsze do leczenia nowotwory w choroby, którymi można zarządzać. Każdy nasz krok w kierunku zdrowszego świata motywowany jest przez jedno: poprawę życia milionom ludzi. Obejmuje to prowadzenie innowacyjnych badań klinicznych, które odzwierciedlają różnorodność naszego świata oraz dążenie do zapewnienia dostępności i przystępności cenowej.

[i] Najwyższa Izba Kontroli. Profilaktyka i leczenie otyłości u osób dorosłych 2023; https://www.nik.gov.pl/plik/id,28874,vp,31705.pdf

[ii] Choroba otyłościowa – wyzwania społeczne, kliniczne i ekonomiczne, Dostęp: luty 2024; https://flo.org.pl/wp-content/uploads/2024/10/Raport-Choroba-otylosciowa-wyzwania-spoleczne_kliniczne-i-ekonomiczne_2024.pdf

[iii] Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2024. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. Med Prakt–Wyd Spec, 2024; https://ptlo.org.pl/aktualnosci/258-zalecenia_kliniczne_dotyczace_postepowania_u_chorych_na_otylosc_2024_stanowisko_polskiego_towarzystwa_leczenia_otylosci

[iv] WORLD HEALTH ORGANIZATION, et al. Obesity: preventing and managing the global epidemic (publication WHO/NUT/NCD/98.1). WHO, Geneva, 1997.

[v] NFZ about health. Obesity and its consequences. Accessed: February 2024; https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/badania-i-dane/zdrowe-dane/raporty/otylosc

[vi] World Obesity Atlas 2023 Accessed February 2024; https://www.worldobesity.org/resources/resource-library/world-obesity-atlas-2023