Dzieje 9 pułku artylerii lekkiej w latach 1919-1939 (cz. 11)

fot. z archiwum autora tekstu

Żołnierze 9 pap przed stajniami (fot. ok. 1927 r.)

Wyszkolenie 9 pułku artylerii polowej w okresie międzywojennym (2)

Dowództwo dywizji miało także na uwadze dobro miejscowej ludności podczas ćwiczeń i jej relacje z żołnierzami. Dostrzec to można w „Zarządzeniu na okres koncentracji 9-ej DP w okresie letnim 1935 r.”.

Nakazywano w nim: „Zwracać należy uwagę na poprawny stosunek oddziałów do społeczeństwa cywilnego. Podkreślam, że przychylny stosunek społeczeństwa do wojska wyrabia się i pogłębia przede wszystkim poprzez solidne, skrupulatne i bezzwłoczne załatwianie takich spraw, jak odszkodowanie za szkody polne, unikanie urządzania niepotrzebnych szkód, zapłata kwater, wynajem podwód, itd. […]. Nakładam obowiązek na wszystkich dowódców pouczenia swych podkomendnych, jak mają się wobec ludności cywilnej zachować i dopilnować, by zachowanie to było pod każdym względem wzorowe. Zabraniam zabierania samowolnie owoców, siana, itp. Niszczyć kulturę rolną bez żadnej potrzeby, za które to szkody płacić będą poszczególni dowódcy, niestosujący się do wydanych w tym kierunku rozkazów” .

Władze wojskowe nie zapominały również o działalności komunistycznej w terenie (m.in. próbach agitacji wśród żołnierzy): „wobec wzmożonej działalności elementów wywrotowych w okresie koncentracji przypominam o obowiązku ścisłego przestrzegania […] rozkazu w sprawie pozostawiania na kwaterach bez dozoru amunicji, broni i ekwipunku żołnierskiego […]. Podczas przemarszu przez osiedla obowiązkiem poszczególnych dowódców jest ograniczyć do minimum kontakt żołnierzy z ludnością cywilną oraz przestrzegać, aby wiadomości o nazwie oddziałów maszerujących, o miejscach wymarszu i celach marszu nie dostały się na zewnątrz”.

Szkolenia

Latem 1936 r. 9 DP znalazła się w siatce inspekcyjnej Inspektora Armii w Warszawie – gen. dyw. Tadeusza Piskora, który był zwolennikiem zwracania uwagi także na inne formy walki, w tym działania zaczepne – do 1936 r. bowiem podstawowym tematem realizowanym w toku szkoleń były działania opóźniające. Od 1937 r. przystąpiono do szkolenia w zakresie walki spotkaniowej. Większą uwagę zaczęto zwracać również na zagadnienia obrony przeciwlotniczej i przeciwpancernej; w okresie tym do pułków piechoty zaczęły docierać działka przeciwpancerne. W roku tym w Białej Podlaskiej – od 29 kwietnia do 31 lipca – trwał Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy (kurs kończył się egzaminami oraz wręczeniem świadectw). Pod koniec maja w tygodniowym kursie uczestniczyli również kanonierzy 9 pal, który następnie przez cały lipiec przebywał na szkole ognia w OC Leśna.

Obozy młodszego rocznika, wcielonego w marcu do pułków piechoty, rozpoczynały się w końcu lipca i trwały do końca drugiej dekady sierpnia. Po tych ćwiczeniach odbywała się koncentracja dywizji. W 1937 r. 9 DP przebywała na koncentracji w rejonie Lublina. Od 25 sierpnia do końca ćwiczeń przydzielono do niej kompanię saperów z 6 batalionu saperów, od 25 sierpnia do 3 września kompanię czołgów rozpoznawczych TK z 4 batalionu pancernego w Brześciu, a od 2 września do końca ćwiczeń pluton lotnictwa towarzyszącego z 1 pułku lotniczego.

Zgodnie z wytycznymi DDO MSWojsk. z 4 października 1937 r., głównym tematem szkoleń w okresie zimowym 1937/1938 oraz letnim 1938 r. miał być bój spotkaniowy. Ponadto w okresie zimowym 1937/1938 oddziały 9 DP miały ćwiczyć walkę w warunkach zimowych. Plutony pionierów 34 pp nie posiadały w swoim garnizonie warunków do szkoleń przeprawowych (brak było przeszkód wodnych), natomiast plutony łączności nie miały wystarczającej ilości sprzętu do szkoleń.

Liczne trudności

Podsumowując letni okres szkoleniowy w 9 DP, gen. bryg. Orlik-Rückemann w meldunku do I wiceministra spraw wojskowych wskazywał na liczne trudności w realizacji wytycznych do szkoleń w podległych mu pułkach. Pisał o trudnościach w szkoleniu obsług działek przeciwpancernych z powodu braku odpowiedniego poligonu i sugerował organizowanie takich szkoleń na szczeblu okręgu. Plutony pionierów 22 i 34 pp w garnizonach nie posiadały warunków do szkoleń przeprawowych (brak przeszkód wodnych), a plutony łączności w pułkach – dostatecznej ilości sprzętu do szkoleń.

Generał zwracał ponadto uwagę na potrzebę systematycznego przydziału jednostek pancernych oraz proponował, aby dywizja, którą dowodził, co dwa-trzy lata miała przydzielany na ćwiczenia batalion czołgów. W dalszej części swojego meldunku proponował przeniesienie kompanii łączności 9 DP z Brześcia do Siedlec. Zbyt mało koni miał 9 pal, co powodowało, że na koncentrację mógł wystawiać zaledwie dywizjon artylerii. Program ćwiczeń w 9 DP w okresie zimowym 1937/1938 był bardzo obszerny. Od 23 stycznia 1938 r. zbiorczy pluton, złożony z żołnierzy wszystkich pułków 9 DP, dowodzony przez ppor. Juliana Daneckiego, uczestniczył w wileńskiej koncentracji narciarzy, która odbywała się w Święcianach.

dr Paweł Borek

Więcej – między innymi o szkoleniu we współpracy z piechotą oraz o koncentracji 9 PAL – w pełnym wydaniu tygodnika dostępnym na portalu eprasa.pl, w numerze 13/21