Dzieje 9 pułku artylerii lekkiej w latach 1919-1939 (cz. 5)

fot.z archiwum autora tekstu

Polscy artylerzyści na pozycjach

Działania bojowe II dywizjonu 9 pułku artylerii polowej

Jak była już mowa w poprzednim odcinku, dywizjony 9 pap walczyły oddzielnie. II dywizjon swoje działania bojowe prowadził nad Dźwiną.

W połowie maja 1920 r. 15 armia sowiecka rozpoczęła ofensywę na północy i zepchnęła 1 armię polską na Mołodeczno, a jednocześnie 16 armia sowiecka sforsowała Berezynę. Wskutek tych działań został zagrożony Mińsk. Dla złamania ofensywy Sowietów Polacy utworzyli armię rezerwową pod dowództwem generała Kazimierza Sosnkowskiego. Według wydanego przez Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego rozkazu, 1 armia polska miała uderzyć na 15 armię sowiecką wzdłuż Berezyny, zaś armia rezerwowa jednocześnie natrzeć z obszaru Święcian na północną flankę nieprzyjaciela – w kierunku na miasteczko Postawy.

Z Białej do Nowoświęcian

Tutaj właśnie działała VII Brygada Rezerwowa Piechoty (BRez.), a w jej składzie II dywizjon 9 pułku artylerii polowej. 28 maja 1920 r. przybył on z garnizonu w Białej Podlaskiej do Nowoświęcian, w składzie sztabu dywizjonu oraz 3 i 6 baterii. Wkrótce po tym odmaszerował on razem z VII BRez. piechoty w obszar Hoduciszek. Tu otrzymał przydział taktyczny do grupy artylerii podpułkownika Strzemińskiego. 1 czerwca 1920 r. baterie zajęły stanowiska ogniowe przed miasteczkiem Postawy i rozpoczęły wstrzeliwanie się. Artyleria grupy podpułkownika Strzemińskiego, podzielona została na artylerię odcinka północnego, gdzie przydzielono 6 baterię, oraz południowego, gdzie przydzielono 5 baterię oraz oddział sztabowy całego dywizjonu.

O świcie 2 czerwca 1920 r., po krótkim lecz gwałtownym przygotowaniu artyleryjskim, piechota VII Brygady Rezerwowej rozpoczęła natarcie i wyrzuciwszy nieprzyjaciela z dawnych okopów rosyjskich (z I wojny światowej) zajęła miasteczko Postawy. Wojska sowieckie, stawiając miejscami opór na przejściach i przesmykach leśnych, zostały zmuszone do wycofania się na wschód.

Tymczasem baterie II dywizjonu, towarzysząc piechocie wielkopolskiej, wspomogły ją ogniem artylerii w przełamywaniu miejscowego oporu w pobliżu stacji kolejowej Woropajewo oraz pod wsią Czarna. Tutaj piechota sowiecka, wykonując przeciwnatarcie, uderzyła na 5 baterię 9 pap oraz na baterię 8 pap, znajdujące się jeszcze w marszu. Zaatakowane baterie rozpoczęły ogień szrapnelami i granatami na wprost. Po krótkiej, zaciętej walce czerwonoarmiści nie wytrzymali ognia i, ponosząc duże straty, wycofali się do lasu.

Chrzest bojowy

Walka w rejonie Postaw była dla bialskich artylerzystów z II dywizjonu prawdziwym chrztem bojowym. Pomimo silnego ostrzału nieprzyjaciela kanonierzy, zachęceni osobistym przykładem poruczników Ezupowicza i Nowaka, nie ustąpili z zajmowanych pozycji. W dalszym marszu pościgowym za bolszewikami obie baterie II dywizjonu połączyły się i przez Osino – Gródek przybyły w rejon miasteczka Łużki oraz wsi Kukry i Siemionowo-Cyhanki, gdzie doszło do kolejnych walk.

Ofensywa sowiecka 4 lipca1920 r. (źródło: Antoni Czubiński, Walka o granice wschodnie Polski w latach 1918-1921

Rosjanie cofnęli się za rzekę Autę. II dywizjon 9 pap przeszedł z kolei do grupy artylerii podpułkownika Małachowskiego, znajdującej się przy 10 Dywizji Piechoty generała Lucjana Żeligowskiego. Baterie zajęły stanowiska ogniowe koło Uliny, przy trakcie z Łużek do miasteczka Dzisna. Nastąpił okres ciężkich walk obronnych nad Autą.

Od połowy czerwca 1920 r. Armia Czerwona rozpoczęła szereg kontrataków, odpieranych krwawo przez pułki 10 DP. Szczególnie zacięte walki stoczono o wieś Sokołowszczyznę, w których czynny udział wzięły 5 i 6 baterie 9 pap. Wspomagając 28 Pułk Strzelców Kaniowskich oraz 155 pułk rezerwy ogniem zaporowym i obezwładniającym, baterie wystrzeliwały od 300 do 400 pocisków dziennie. Francuskie armaty kal. 75 mm okazały się niezawodne.

Ofensywa sowiecka

W tym czasie zaczęły dochodzić informacje o ofensywie sowieckiej na Kijów, a dodatkowo polski wywiad potwierdził też zgromadzenie dużych sił nieprzyjaciela na północnym skrzydle frontu. Sowieci podciągnęli też nad Autę własną artylerię ciężką oraz sprowadzili samoloty zwiadowcze. 2 lipca 1920 r. Michaił Tuchaczewski wydał odezwę do podległych mu wojsk: „Na zachodzie ważą się losy wszechświatowej rewolucji – po trupie Polski wiedzie droga do wszechświatowego pożaru […]. Na Wilno – Mińsk – Warszawę – marsz!”

dr Paweł Borek

Więcej – o ofensywie Sowietów i manewrach 9 PAL w kierunku Warszawy – w pełnym wydaniu tygodnika dostępnym na portalu eprasa.pl, w numerze 7/21