Dzieje 34 pułku piechoty w latach 1919-1939 (cz. 18)

Wychowanie fizyczne i sport (1)

W dwudziestoleciu międzywojennym ważną rolę w Wojsku Polskim odgrywał sport. Niepodległa Polska, chcąc zachować stabilizację, musiała mieć silną i sprawną armię – w tężyźnie fizycznej widziano więc ostoję bezpieczeństwa państwa.

Każda jednostka – od szczebla dywizji do kompanii włącznie – miała mieć własnego oficera lub podoficera do spraw sportu, odpowiedzialnych za prowadzenie wychowania fizycznego. Do ich dyspozycji miały pozostawać obiekty sportowe znajdujące się na terenie jednostki. Wkrótce zaczęły także powstawać uczelnie i instytucje mające kształcić wykwalifikowane kadry w tym zakresie.

Przy wszystkich Dowództwach Okręgów Generalnych zamierzano utworzyć stanowiska inspektorów wychowania fizycznego, odpowiadających za upowszechnianie ćwiczeń fizycznych w poszczególnych okręgach. Z kolei w pułkach zadania te wykonywać mieli kierownicy wychowania fizycznego, podlegający bezpośrednio wspomnianym inspektorom w DOG-ach. Kierownik odpowiadał za całokształt ćwiczeń fizycznych w jednostce, w szczególności za pracę podległych mu instruktorów wychowania fizycznego (wf) oraz za stan sprzętu i terenów sportowych.

Zgodnie z wolą Józefa Piłsudskiego

28 stycznia 1927 r. powołano Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego (PUWFiPW), Radę Naukową Wychowania Fizycznego oraz struktury niższego szczebla w postaci wojewódzkich, powiatowych i miejskich komitetów wf i przysposobienia wojskowego (PW). PUWFiPW był instytucją stricte wojskową, podległą Ministrowi Spraw Wojskowych, która miała zajmować się całokształtem spraw związanych z kulturą fizyczną w Polsce. Zmiany w organizacji wychowania fizycznego na szczeblu okręgu korpusu, dywizji czy pułku pojawiły się dopiero w marcu 1928 r. W miejsce referatów WF i PW organem dowódcy Okręgu Korpusu stały się okręgowe urzędy wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. Na niższych szczeblach dywizji i pułku utworzono komendy obwodowe bądź powiatowe WF i PW. Gorącym zwolennikiem sportu masowego, który eksponować miał zwłaszcza walory wychowawcze i zdrowotne był Józef Piłsudski, widzący w nim środek kształtujący gotowość bojową armii.

W szkoleniu wojskowym wykorzystywano różnorodne formy aktywności sportowej żołnierzy, spośród których najbardziej powszechną była codzienna gimnastyka. Wydawane od 1921 r. instrukcje dotyczące funkcjonowania sportu w armii kładły szczególny nacisk na tworzenie wojskowych klubów sportowych. W zamyśle władz wojskowych żołnierz podczas swej służby powinien osiągnąć wszechstronną sprawność fizyczną, a zarazem miał się stać propagatorem kultury fizycznej w swoim środowisku po odejściu do cywila.

Wzorowy plac sportowy

W Białej Podlaskiej Powiatową Radę Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego powołano 24 lutego 1924 r. O dużym zainteresowaniu tym problemem niech świadczy obecność na pierwszym zebraniu przedstawicieli władz cywilnych i wojskowych, organizacji sportowych i społecznych, szkolnych i lekarskich. W kolejnym numerze „Podlasiaka” pisano: „Dzięki Radzie jeszcze w tym roku będzie można przystąpić do budowy wzorowego placu sportowego, gdzie młodzież będzie uprawiać rozmaitego rodzaju gry i zabawy sportowe. Samorządy wiejskie nie będą w tyle i w większych miasteczkach powstaną też takie place”.

Początek wychowania fizycznego w oddziałach 34 pp rozpoczął się jeszcze podczas wojny polsko-bolszewickiej na Polesiu. W przerwie pomiędzy działaniami wojennymi starano się prowadzić normalne życie garnizonowe i jak najlepiej organizować wolny czas żołnierzom. W 34 pp otwarto wówczas „Gospodę Żołnierską”, a referent oświatowy pułku – sierżant S. Pinkowski znalazł place do gry w piłkę nożną i krykieta. Stworzył on także drużyny piłkarskie i zorganizował w Pińsku mecz piłki nożnej oraz biegi sztafetowe, z przeszkodami, w workach, etc. Po przybyciu 34 pp do Białej Podlaskiej we wrześniu 1922 r. wychowanie fizyczne w jednostce było kontynuowane i obejmowało m.in.: strzelectwo, lekkoatletykę, pływactwo, szermierkę oraz piłkę nożną.

Na obiektach wojskowych odbywały się zawody sportowe nie tylko dla żołnierzy, ale i dla ludności cywilnej. Już w lipcu 1923 r. 34 pułk piechoty urządził zawody sportowe, które zgromadziły dużą liczbę publiczności. Rozegrano wówczas pięciobój lekkoatletyczny, pięciobój żołnierski (rzut granatem, skok w dal, bieg na 200 m, walka na bagnety i marsz na 6 km), gry amerykańskie. Od 1924 r. sport stał się bardziej masowy, a w zawodach i treningach zaczęła brać udział coraz większa liczba szeregowych. Żołnierze odnajdowali w sporcie rozrywkę, z czasem włączając do tej formy rekreacji całe swoje rodziny.

Powstanie WKS

W 1931 r., z inicjatywy ówczesnego dowódcy 34 pp – ppłk. dypl. Franciszka Grabowskiego, powstał Wojskowy Klub Sportowy. Od tego momentu w ramach WKS zamykał się całokształt życia sportowego 34 pp. Wkrótce, pod kierownictwem mjr. dypl. Stefana Koeba, WKS uruchomił sekcje: lekkoatletyczną, gier sportowych, szermierczą, bokserską oraz narciarską. Za cel swojej pracy uznano podniesienie sprawności strzeleckiej i sportowej żołnierzy, zainteresowanie korpusu oficerskiego i podoficerskiego różnymi dyscyplinami sportowymi, a także wciągnięcie go w pracę sportową.

Początkowo zarząd WKS miał kłopoty materialne i nie realizował swych zamierzeń w takim tempie, jak należało. Niemniej jednak już w pierwszym roku swego istnienia przygotował on podoficerów do wieloboju podoficerskiego, a szeregowych do wieloboju oddziałowego; rozbudził zamiłowanie do gier sportowych wśród żołnierzy (siatkówka, koszykówka); urządził Strzeleckie Zawody Podlaskie i przygotował do nich kadrę zawodową. Zimą zorganizował tzw. ślizgawkę oraz umożliwił tanie nabycie łyżew; zapoczątkował także narciarstwo, wystawiając jedną drużynę, która brała udział w ćwiczeniach międzygarnizonowych pod dowództwem ppor. Wertyńskiego.

Ponadto WKS 34 pp zorganizował też pięściarstwo dla podoficerów; urządził zawody o odznakę grenadierską; zaopatrzył szeregowych służby czynnej w stroje sportowe; zakupił sprzęt sportowy, a także wybudował boiska sportowe do koszykówki, siatkówki i piłki ręcznej. Każdy batalion posiadał własne boiska i sprzęt sportowy. Ważną rzeczą było również zorganizowanie kancelarii WKS, gdzie prowadzona była dokładna ewidencja oficerów i podoficerów z ukończonym kursem wychowania fizycznego, ilością zdobytych odznak strzeleckich, odznak Państwowej Odznaki Sportowej (POS) oraz statystyka zawodów i zawodników. Dalszym efektem działań WKS było przygotowanie kadry zawodowej i szeregowych do zdobycia POS.

Wybijanka, hippika

Celem wzbudzenia większego zainteresowania grami sportowymi wprowadzono nowe ich rodzaje: wybijankę, kwadrant i piłkę polską. Rywalizacja miała doprowadzić do coraz wyższego poziomu sportowego. Bardzo dużo wysiłku włożył zarząd WKS 34 pp w budowę stadionu wojskowego przy ulicy Warszawskiej. Swoją działalność sportową i materiałową zarząd WKS oparł na opodatkowaniu się jego członków, dochodach z piłki nożnej, subwencji dowództwa pułku oraz na dochodach z zawodów strzeleckich „Ziemi Podlaskiej”.

Na stole puchary za udział w zawodach hippicznych. Biała Podlaska, 34 pp, lata 30.

Dużą popularnością, zwłaszcza wśród kadry oficerskiej, cieszyła się także hippika. W Białej Podlaskiej odbywały się co roku zawody konne, które stały się także tradycją podczas obchodów świąt pułkowych. Np. 8 maja 1935 r. – na zawodach sportowych zorganizowanych z okazji święta 34 pp – w popisach konnych wzięło udział 5 podoficerów i 9 szeregowych bialskiego garnizonu. W konkursie podoficerskim pierwsze miejsce zajął plut. Rudnicki na koniu „Azor”. W konkursie jazdy połączonej z umiejętnościami władania białą bronią zwyciężył szer. Pińczyc, a drugie miejsce zajął szer. Bańkowski. Ponadto odbył się też pokaz mody figurowej oraz część wesoła – „Pat i Patachon” w jeździe maneżowej.