Odnowionych prawie 80 nagrobków

fot. Jerzy Trudzik

Agnieszka Andryszczak objaśnia zastosowane metody renowacji nagrobka Sophie Margaret Hoffner

Owocnie zamknął się rok 2023 dla przedsięwzięć realizowanych w Białej Podlaskiej przez Koło Bialczan. Sfinalizowane zostało dzieło zainicjowane w roku 2020, a więc stosunkowo niedawno, jakim było odsłonięcie pomnika aktora Romana Kłosowskiego. Z wielką determinacją stowarzyszenie kontynuowało także kwestę na renowację zabytkowych nagrobków i ich odnowę, prowadzone od roku 2006.

Odnowiony nagrobek Henryka Buksa

Odrestaurowane zostały trzy nagrobki oraz cztery płyty nagrobne. To swoisty rekord w dotychczasowej historii, który był możliwy do realizacji dzięki zgromadzonemu budżetowi, pochodzącemu z kwest oraz dotacji z budżetu miasta.

Podczas kwesty przeprowadzonej 1 i 2 listopada 2023 roku oraz datków, jakie wpłynęły na konto akcji, pozyskano kwotę 60 tys. złotych. Z kolei dotacja od miasta, przyznana w ubiegłym roku roku, wyniosła 28 tys. złotych. Od początku kwest uzbierana została suma około pół miliona złotych. Dało to możliwość odnowienia na cmentarzu katolickim przy ulicy Janowskiej w Białej Podlaskiej oraz w kilku innych miejscach w sumie 79 obiektów.

Odrestaurowany nagrobek Sophie Margaret Hoffner

Od wielu lat renowacją nagrobków zajmuje się dyplomowana konserwator dzieł sztuki Agnieszka Andryszczak. Każdorazowo przygotowuje ona szczegółową dokumentację pod nazwą „Program prac konserwatorskich” dla konkretnego nagrobka. Ich wyboru dokonuje zarząd Koła Bialczan na podstawie propozycji pochodzących od zarządcy cmentarza, w konsultacji z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków, reprezentowanym w Białej Podlaskiej przez szefa delegatury mgr. inż. arch. Arkadiusza Bojczuka.

Renowacji mogą być poddawane wyłącznie groby wpisane do rejestru zabytków, które jednocześnie nie mają właściciela. Dokumentacja konserwatorska obejmuje opis stanu zachowania i przyczyn zniszczeń danego obiektu oraz proponowane postępowanie konserwatorskie.

Odrestaurowany nagrobek Pelagii Świerzbińskiej

Charakter prac jest na ogół podobny. Chodzi o przywrócenie poprawnego, a w razie przechyłu, pionowego ustawienia pomnika. Jeśli pozwalają możliwości, wykonywany jest zawsze nowy izolowany fundament. Powierzchnia odnawianego nagrobka jest oczyszczana z glonów i porostów oraz dezynfekowana preparatami biobójczymi.

Ostatnio w szerokim zakresie zastosowana została nowoczesna metoda oczyszczania kamiennych nagrobków laserem. Po oczyszczeniu cała powierzchnia jest poddawana odsoleniu, a w następnej kolejności impregnacji. Jeśli są ubytki, albo nastąpiło rozczłonowanie elementów, odbywa się ich uzupełnienie lub sklejenie. Fugi są uzupełniane zaprawami składającymi się z materiałów mineralnych. Ostatnim działaniem jest unifikacja kolorystyczna dokonanych uzupełnień.

Odrestaurowany zespół czterech płyt nagrobnych: Jana Ostrowskiego, Rudolfa Olgiati, Karoliny Warnowicz, Antoniny i Anny Olgiati

W 2023 roku renowacji poddane zostały następujące obiekty. Nagrobek Henryka Buksa, kwatera XIV/351. Tu dodatkowo konieczna była naprawa metalowych słupków ogrodzeniowych oraz ich wyrównanie i zabezpieczenie antykorozyjne. Drugim był nagrobek Sophie Margaret Hoffner, kwatera IV/175. Wyróżniał się on metalowym giętym krzyżem. Odnowiony też został pionowy nagrobek Pelagii Świerzbińskiej, kwatera VI/813. W tym przypadku, niezależnie od uporządkowania pola grobowego, konieczne było wykonanie odprowadzenia wody opadowej.

Odnowione zostały też cztery płyty nagrobne: Jana Ostrowskiego, Rudolfa Olgiati, Karoliny Warnowicz, Antoniny i Anny Olgiati, kwatera VIII/169, 169 A, 170. Faktycznie obiekty niegdyś zostały ułożone obok siebie przez zarządcę cmentarza, a pochodzą z różnych jego części.

Nagrobki odnawiane z inicjatywy Koła Bialczan są sygnowane stosownymi tabliczkami

Odbioru wykonanych prac dokonała komisja składająca się z członków Koła Bialczan, pod przewodnictwem prezes Krystyny Nowickiej, oraz konserwatora zabytków Arkadiusza Bojczuka.

W 2024 roku renowacja obejmie kolejne nagrobki. Najważniejszym przedsięwzięciem wydaje się odnowienie nagrobka byłego przedwojennego komendanta OSP w Białej Podlaskiej Rajmunda Łodziaka. Do zgromadzenia pieniądze na ten cel podczas ostatniej kwesty poważnie przyczynili się bialscy strażacy, zarówno zawodowi, jak i ci z młodzieżowych drużyn OSP.

Jerzy Trudzik

zdjęcia Jerzy Trudzik