Narodowe Czytanie w Białej Podlaskiej: Park Radziwiłłów rozbrzmiewał tekstem Orzeszkowej

Przypadająca w tym roku 60. rocznica wybuchu powstania styczniowego sprawiła, że w 12. edycji Narodowego Czytania klasyki literatury polskiej wybrano powieść Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem”, nawiązującą do tego wydarzenia. Powstawała ona w latach 1886-1887, a w formie książkowej ukazała się w 1888 roku. Ze względu na barwne opisy, wyrazistych bohaterów i odwołania historyczne, dzieło Orzeszkowej porównywano do mickiewiczowskiego „Pana Tadeusza”.

W sobotę 9 września w parku Radziwiłłowskim w Białej Podlaskiej, przed budynkiem Miejskiej Biblioteki Publicznej, dzieło Elizy Orzeszkowej czytało siedem ekip. Zanim to jednak nastąpiło, podziękowano Krystynie Nowickiej, kierownik Filii nr 6 MBP, za wieloletnie zaangażowanie w organizację święta literatury polskiej, jakim jest Narodowe Czytanie. W imieniu dyrektora biblioteki Pawła Borka oraz prezydenta miasta Michała Litwiniuka, list gratulacyjny wraz z bukietem kwiatów wręczył wiceprezydent Białej Podlaskiej Maciej Buczyński.

Narodowe Czytanie otworzyła prowadząca imprezę Edyta Tyszkiewicz, szefowa „Podlaskiego Kwartalnika Kulturalnego”. W nastrój każdej odsłony wprowadzała słuchaczy Julia Flisińska, studentka czwartego roku Wydziału Dramatycznego Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, stypendystka prezydenta miasta Biała Podlaska Michała Litwiniuka w dziedzinie kultury.

Pierwszą scenę odegrała Grupa Teatralna Seniorów Euforia, działającą od 15 lat przy Klubie Kultury Eureka Bialskiego Centrum Kultury, pod kierunkiem Haliny Besaraby. Aktorzy Euforii z równym powodzeniem wystawiają jasełka, widowiska obrzędowe, jak i sztuki teatralne czy programy kabaretowe. W scence wystąpili: Bożenna Kowalczuk jako Emilia Korczyńska; Stanisław Baryło – Benedykt Korczyński; Halina Besaraba – lektor.

Scenę drugą przeczytały osoby reprezentujące Urząd Miasta Biała Podlaska: kierownik referatu kultury i sportu Beata Demianiuk jako Justyna Orzelska; prezes Zarządu Bialskich Wodociągów i Kanalizacji Wod-Kan Beata Jasińska – Kirłowa; skarbnik Urzędu Miasta Marta Mirończuk – Klotylda; naczelnik wydziału edukacji, kultury i sportu Stanisław Romanowski – Różyc; prezes Zakładu Gospodarki Lokalowej Wojciech Chilewicz – Zygmunt Korczyński; dyrektor Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 4 w Białej Podlaskiej Rafał Wlizło – Kirło; zaś w rolę lektora wcieli się wiceprezydent miasta Maciej Buczyński.

Do czytania trzeciej sceny zaproszeni zostali członkowie Dyskusyjnego Klub Książki, działającego od 2007 roku przy MBP w Białej Podlaskiej. Jest to jeden z najprężniej działających DKK w województwie lubelskim. Wystąpili: emerytowana pedagog Anna Maria Borowska jako lektor; psycholog Małgorzata Mika – Justyna Orzelska; moderator DKK i prezes Bialskiego Klub Literackiego Maksyma Maciej Szupiluk – Jan Bohatyrowicz.

Kolejny fragment powieści zgodzili się zaprezentować bialscy artyści: Danuta Koszołko – malarka, autorka wierszy, artystka w pełnym tego słowa znaczeniu, jedna z najciekawszych postaci bialskiego środowiska artystycznego; Angelika Żeleźnicka – fotografka, laureatka wielu nagród i wyróżnień w ogólnopolskich konkursach fotograficznych, jej zdjęcia prezentowane były w wielu galeriach w kraju, interesuje ją człowiek zespolony z naturą; Jarosław Domański – fotograf, i ta dziedzina jest jego ogromną pasją, od 40 lat z aparatem w ręku dokumentuje życie codzienne Białej Podlaskiej oraz Południowego Podlasia, zdjęcia z tych fotograficznych projektów prezentuje w wydawanych przez siebie książkach; Jakub Piesta – grafik i pisarz opowiadań fantasy, autor książki „Młot na króliki”. Danuta Koszołko wcieliła się w rolę matki Jana Bohatyrowicza, Angelika Żeleżnicka – Justyny, Jakub Piesta – Jana Bohatyrowicza. W roli lektora wystąpił Jarosław Domański.

W następnej scenie można było zobaczyć i wysłuchać aktorów Teatru Słowa, działającego przy Bialskim Centrum Kultury, prowadzonego przez Danutę Szaniawską. Ich adaptacje najlepszych sztuk dramatycznych oraz sztuk rodzimych autorów przygotowywane są zawsze na najwyższym poziomie. W sobotę wystąpili Bożena Juchimiuk jako Andrzejowa Korczyńska i Maksymilian Hołownia jako Zygmunt.

Szóstą scenę odegrało Koło Bialczan – kolejna grupa, która przyjęła zaproszenie na Narodowe Czytanie. To najstarsze działające na naszym terenie stowarzyszenie, które w 2022 roku obchodziło 100-lecie istnienia. Jego inicjatywy to m.in. kwesta na ratowanie zabytkowych nagrobków na bialskim cmentarzu, a ostatnio powstanie pomnika honorowego obywatela miasta Romana Kłosowskiego. „Nad Niemnem” czytali: Marta Bąkowska jako Justyna; Istvan Grabowski – Witold; Waldemar Golanko – Benedykt; Krystyna Nowicka – lektor.

Scenę ostatnią odegrali członkowie Stowarzyszenia Przez Pryzmat, podejmując się niełatwego zadania wcielenia się w role aktorów. Członkami stowarzyszenia są ludzie kreatywni, pełni pasji, którzy od lat wspólnie organizują w regionie wiele wydarzeń integrujących lokalne społeczności: Noc Świętojańską czy happening „Dziady”. Bohaterów „Nad Niemnem” zagrali: Małgorzata Brodowska – Emilia; Beata Magier-Mieleszko – Teresa; Justyna Mioduszewska – Justyna; Renata Szwed – Kirłowa; Robert Jagiełło – Benedykt; Norbert Kucharzak – Kirło; Ewa Czyżewska – lektor.

Uatrakcyjnieniem imprezy był fakt, że aktorzy amatorskiego Teatru Słowa, jak i członkowie Stowarzyszenia Przez Pryzmat przedstawiali fragmenty powieści w formie teatralnej, przywdziewając kostiumy z tamtej epoki.

Po czytaniu każda z ekip podpisywała się na pamiątkowym plakacie. Istniała też możliwość przybicia pamiątkowego stempla okolicznościowego, np. na swoim egzemplarzu powieści Orzeszkowej, specjalnie przygotowanego na sobotnie wydarzenie przez Kancelarię Prezydenta RP.

W części artystycznej towarzyszącej czytaniu wystąpił z koncertem zespół śpiewaczy Pawłowianki, który od 1969 roku działa przy Gminnym Ośrodku Kultury w Janowie Podlaskim. Jest on laureatem nagrody głównej na tegorocznym 57. Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą. Kierownikiem zespołu jest Danuta Gryglas, a instruktorem Piotr Kulicki. Wystąpili: Anna Chwedoruk, Danuta Gryglas, Zofia Mamruk, Krystyna Misiejuk, Danuta Panasiuk, Edyta Pisaruk, Genowefa Rytel i Piotr Kulicki.

Bialską odsłonę Narodowego Czytania honorowym patronatem objął prezydent miasta Biała Podlaska Michał Litwiniuk, a przygotowała ją Miejska Biblioteka Publiczna w Białej Podlaskiej. Organizację wydarzenia wsparły też miejskie instytucje: Bialskie Centrum Kultury im. Bogusława Kaczyńskiego, Zespół Szkół Muzycznych I i II stopnia im. F. Chopina w Białej Podlaskiej oraz Zieleń Spółka Miejska.

Widzowie chwalili inicjatywę Miejskiej Biblioteki Publicznej, zapewniając, że Narodowe Czytanie w parku pozwoliło przeżyć chwile głębokiego namysłu i refleksji.

Narodowe Czytanie to szlachetna akcja przybliżania rodakom perełek rodzimej literatury, zainicjowana w 2012 roku przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego epopeją „Pan Tadeusz”. Akcja znalazła wielu gorących zwolenników i naśladowców także na Południowym Podlasiu. Rok później „bohaterem” akcji były dzieła Aleksandra Fredry, a w kolejnych latach: “Trylogia” Henryka Sienkiewicza oraz “Lalka” Bolesława Prusa. W 2016 roku podczas Narodowego Czytania przypomniano “Quo vadis” Henryka Sienkiewicza, w 2017 roku “Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, w 2018 roku – “Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, w 2019 roku – nowele autorstwa Elizy Orzeszkowej, Marii Konopnickiej, Bolesława Prusa, Brunona Schulza, Władysława Stanisława Reymonta, Stefana Żeromskiego, Henryka Sienkiewicza i Henryka Rzewuskiego, w 2020 roku – “Balladynę” Juliusza Słowackiego, w 2021 roku – “Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej, a w 2022 roku “Ballady i romanse” Adama Mickiewicza.

Akcja powieści „Nad Niemnem” rozgrywa się na Litwie. Główni bohaterowie mieszkają w Korczynie (rodzina Korczyńskich i Justyna Orzelska z ojcem) oraz położonym nieopodal zaścianku szlacheckim Bohatyrowicze (klan zubożałej szlachty Bohatyrowiczów). Uboga szlachcianka Justyna Orzelska po przeżytym zawodzie miłosnym nie potrafi określić, jaki cel pragnie realizować i jak widzi swoją przyszłość. Nie ulega Zygmuntowi Korczyńskiemu i Teofilowi Różycowi, ale wiąże się z Janem Bohatyrowiczem – honorowym mężczyzną, który żyje z pracy własnych rąk. Dzięki temu dochodzi do pogodzenia zaścianka z dworem. Benedykt Korczyński zaczyna traktować Bohatyrowiczów jak współbraci niedoli zaborów, a nie wrogów w walce o zatrzymanie w swoich rękach polskiej ziemi. Andrzejowa Korczyńska, wdowa po uczestniku powstania styczniowego, przekonuje się, że jej brak szczerej wiary w idee wyznawane przez męża doprowadziły do wychowania syna na kosmopolitę, egoistę, pozbawionego zasad moralnych i poczucia własnych korzeni. Żadna inna książka tej pisarki nie została tak entuzjastycznie przyjęta przez recenzentów. Chwalono m.in. sprawne połączenie dydaktyzmu z walorami artystycznymi i przemyślaną kompozycję całości.

Istvan Grabowski

zdjęcia Istvan Grabowski i FB Miasto Biała Podlaska