Podlaska Wytwórnia Samolotów – wielka karta w historii Białej Podlaskiej

fot. Jerzy Trudzik

W bialskiej firmie Bialmet, pod nadzorem jej właściciela Leszka Zozuli, powstał stalowy, niemal 3-metrowy cokół po pomnik

Wydaje się, że w Białej Podlaskiej na dobre już zagościły coroczne obchody Święta Lotnictwa Polskiego. Mają one tu lokalny, miejski charakter. A najczęściej odnoszą się do dokonań lotniczych na terenie Południowego Podlasia. W tym roku ich tematem przewodnim będzie stulecie utworzenia – niestety nieistniejącej od ponad osiemdziesięciu lat – Podlaskiej Wytwórni Samolotów.

Podobnie jak w ubiegłych latach, Miejskie Obchody Święta Lotnictwa odbędą się pod auspicjami prezydenta Michała Litwiniuka, który działania w tym zakresie wspiera z sercem. To jednak członkowie Bialskopodlaskiego Oddziału Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa wojskowego RP są niewątpliwie czynnikiem sprawczym. Z ich inicjatywy, dzięki dobrej współpracy z władzami i instytucjami miasta, udało się zrealizować dotąd takie między innymi przedsięwzięcia, jak Sala Tradycji Lotniczych Południowego Podlasia wraz z muralem i pomnikiem poświęconym Lotnikom Podlasia, czy nadanie ulicy wiodącej od skrzydeł przy Łomaskiej na lotnisko – nazwy 61. Lotniczego Pułku Szkolono-Bojowego. To ta jednostka była najdłużej funkcjonującym podmiotem lotniczym w Białej Podlaskiej.

Na skarpie od ul. Zielonej w kierunku ronda Łomaska-Kolejowa stanie pomnik samolotu PWS-26, upamiętniający 100. rocznicę utworzenia wytwórni

Przygotowania do obchodów stulecia PWS rozpoczęły się już w ubiegłym roku. Ich pierwszym przejawem była zainicjowana, oczywiście przez lotników, akcja, by nazwę wytwórni upamiętnić na którymś z ważnych elementów miejskiej infrastruktury. I tak też się stało, o czym w lutym 2022 r. przesądziła Rada Miasta Biała Podlaska. Okazałe rondo turbinowe na skrzyżowaniu alei Jana Pawła II z ulicą Janowską otrzymało nazwę Rondo Podlaskiej Wytwórni Samolotów.

Zaraz potem lotnicy zaczęli wprowadzać w życie swój zamiar, by upamiętnić PWS godnym tej fabryki symbolem. Chodziło od początku o wybudowanie monumentu z repliką samolotu PWS-26. Tu wielką aktywnością wykazał się miejski radny, były pilot ppłk w st. spocz. Franciszek Ostrowski. Wystąpił z odpowiednim wnioskiem o pozyskanie pieniędzy z Budżetu Obywatelskiego. Własnym uporem i determinacją, mobilizując lotnicze środowisko, doprowadził do swojego kolejnego sukcesu. Już wcześniej, w 2020 roku, pozyskał pieniądze z BO na realizację Sali Tradycji. Także tym razem projekt upamiętnienia 100. rocznicy PWS spotkał się z wielkim poparciem mieszkańców miasta. Dotacja została przydzielona.

Przygotowania do budowy pomnika wymagały wielu spotkań i uzgodnień. Tu Leszek Zozula i Franciszek Ostrowski omawiają szczegóły elementów stalowych

Pomnik stanie na skarpie od ulicy Zielonej przy tymczasowym rondzie, które przecinają ulice Łomaska i Kolejowa. Jego budowa jest już poważnie zaawansowana. W bialskiej firmie Bialmet, pod nadzorem jej właściciela Leszka Zozuli, powstał stalowy, niemal 3-metrowy postument.

Z kolei replika samolotu PWS-26, która ma na nim stanąć, tworzona jest w Zespole Szkół Zawodowych nr 2 im. F. Żwirki i S. Wigury. Tam rzecz z wielkim zaangażowaniem i pieczołowitością nadzoruje jego dyrektor Ryszard Dołęga, z wykształcenia inżynier lotniczy i modelarz.

Niebawem, kiedy dopięte już zostaną ostateczne formalności, firma Transbud Mariana Wojtiuka wykona fundament pod pomnik.

Malowanie postumentu. Przedtem konstrukcja została ocynkowana

Punkt kulminacyjny jubileuszu stulecia Podlaskiej Wytwórni Samolotów nastąpi 16 września br. podczas Miejskich Obchodów Święta Lotnictwa. Szczegóły są dopracowywane. A wszystko koordynuje Referat Kultury i Sportu Urzędu Miasta. Wiadomo, że uroczystość będzie miała oprawę wojskową. Weźmie w niej udział Orkiestra Reprezentacyjna Sił Powietrznych i Kompania Reprezentacyjna. Po okolicznościowej mszy św. w kościele wojskowym przy ul. Dokudowskiej, nastąpi oficjalne nadanie imienia Rondu Podlaskiej Wytwórni Samolotów. Znajdą się tam wielkie tablice przedstawiające logo wytwórni. Na wspomnianej już skarpie przy ul. Zielonej odsłonięty zostanie pomnik samolotu PWS-26.

Uroczystości zwieńczy koncert Chóru Echo Podlasia, który jest spadkobiercą tradycji chóru Podlaskiej Wytwórni Samolotów i obchodzi w tym roku 95-lecie swego istnienia. Zaraz po nim, wraz z zespołem, wystąpi znany wirtuoz akordeonu Marcin Wyrostek.

Zarówno na pomniku, jak i na Rondzie Podlaskiej Wytwórni Samolotów znajdą się znaki graficzne wytwórni

– O przygotowaniach do uroczystości będziemy na bieżąco informować – zapewnia mjr pil. Mirosław Joński, prezes Bialskopodlaskiego Oddziału Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego. – Ale już dziś zapraszamy wszystkich mieszkańców Białej Podlaskiej na uroczystości 16 września.

Jerzy Trudzik